In 2015 werd in Nederland 42% van alle elektriciteit als groene stroom verkocht. Maar slechts 11% van alle in Nederland geproduceerde elektriciteit komt uit hernieuwbare bronnen als wind, zon en biomassa. Iets klopt niet. Waar komt al die groene stroom dan vandaan?
Handel in certificaten Het kan niet anders: Grijze stroom wordt in Nederland als groen verkocht. Dat is toegestaan omdat er een systeem is ontwikkeld van handel in Garanties van Oorsprong (GvO�s). Bijna alle Europese landen zijn aangesloten bij het GvO-systeem. Handelaren kunnen certificaten door heel Europa vrij aan elkaar verkopen. Het tekort aan groene stroom in Nederland kan dus opgevangen worden door GvO's uit het buitenland te kopen.
Elektriciteit en GvO's zijn van elkaar losgekoppeld
De GvO's zitten niet vast aan de elektriciteit. Als de groene
stroom eenmaal op het elektriciteitsnet zit, is deze niet meer
traceerbaar. De certificaten daarentegen wel. Zij worden
verhandeld en gaan een volstrekt eigen leven leiden. Vaak komen
de certificaten op een totaal andere plek uit dan waar de
elektriciteit wordt gebruikt. Groene stroom geproduceerd in
Noorwegen wordt bijvoorbeeld grotendeels in Noorwegen zelf
gebruikt. Maar de erbij behorende certificaten gaan grotendeels
naar Nederland.
Dit filmpje van CertiQ, de instantie die de GvO's in NL beheert,
laat zien hoe het systeem werkt:
Waarom is de import van GvO's een probleem? De groene stroom die in Noorwegen wordt geproduceerd, wordt daar op het hoogspanningsnet gezet en hoogstwaarschijnlijk gewoon gebruikt door Noorse consumenten. Omdat de Noren van oudsher gewend zijn om uitsluitend groene stroom te gebruiken, interesseert zich daar bijna niemand voor het GvO-systeem. De meeste Noren kan het weinig schelen dat hun groene stroom certificaten massaal naar Nederland worden verkocht. Maar strikt genomen houden de Noren nog maar weinig groene stroom over voor zichzelf - op papier dan. In de Noorse fjorden draaien al sinds 80 jaar vele waterkrachtcentrales die ontzettend veel duurzame elektriciteit produceren, meer zelfs dan wat er in het land zelf opgemaakt kan worden. Nederlandse elektriciteitsleveranciers kopen graag (en massaal) GvO's bij Noorse waterkrachtcentrales. Omdat in Noorwegen zelf weinig vraag naar deze GvO's is zijn ze spotgoedkoop.
Meer over Garanties van Oorsprong (GvO's)? GvO's zijn digitaal aangemaakte certificaten die precies vastleggen waar en hoe de groene stroom is opgewekt. In Nederland wordt duurzame elektriciteit gecertificeerd door CertiQ, een dochterbedrijf van TenneT. Een GvO (Garantie van Oorsprong) staat voor 1000 kWh (= 1 Mwh) elektriciteit. Een producent van duurzame elektriciteit kan zijn productie door CertiQ laten meten en ontvangt daarvoor doorlopend GvO's. Deze certificaten zijn een jaar lang houdbaar en binnen deze periode kan de producent de certificaten aanbieden aan wie hij wil - in de meeste gevallen energiebedrijven of professionele handelaren die zo min mogelijk willen betalen. De producent en de handelaar zijn allebei aangesloten op een online systeem dat veel weg heeft van internetbankieren. De producent bepaalt in principe zelf de prijs voor zijn GvO's, en als de handelaar akkoord gaat boekt de producent de certificaten over op het account van de handelaar. Er is nog geen beurs die aanbod en navraag van GvO's inzichtelijk maakt. Elektriciteitsbedrijven zijn verplicht om voor elke hoeveelheid groene stroom die een consument gebruikt een evengrote hoeveelheid GvO's te kopen en af te boeken. Dit noemt men ook vaak een book and claim-systeem.
Easy way out Omdat onze Nederlandse stroomleveranciers heel goedkoop aan extra GvO�s kunnen komen hoeven ze niet hun best te doen om meer groene stroom te produceren. Ze moeten pas meer groene stroom gaan maken als er een tekort ontstaat aan GvO�s. Dat zal in het huidige systeem niet gebeuren, ook niet als alle huishoudens in Nederland groene stroom gaan bestellen.
Additionaliteits-vraag Als in Nederland een miljoen mensen meer groene stroom afnemen, dan wordt er niet voor een miljoen huishoudens extra groene stroom geproduceerd. Nee, dan wordt er meestal voor een miljoen huishoudens extra GvO�s ingekocht uit (waterkracht-)centrales die er toch al stonden. De consument heeft op die manier geen enkele invloed op de productie van groene stroom.
Heeft het dan nog zin om groene stroom te kopen? Ja! Maar we moeten vanaf nu veel beter letten op de herkomst van de groene stroom. Zeg nee! tegen de buitenlandse sjoemelstroom en vraag bij uw leverancier om groene stroom uit Nederland of uit de regio.
Deze korte documentaire geeft een goed beeld van de problematiek. De film is slechts op een punt verouderd: Vandaag zijn er honderden duurzame energie initiatieven en enkele bedrijven die wél op het juiste pad zijn.